Met de huidige Markermeerdijk als uitgangspunt moeten alternatieven met open vizier worden bekeken.
Ter inzagelegging
Provincie Noord-Holland heeft in december 2017 de plannen van het hoogheemraadschap HHNK voor de versterking van de Markermeerdijk van Hoorn tot Amsterdam ter inzage gelegd. Tegen deze plannen hebben zo’n 150 bewoners en organisaties zienswijzen ingediend. Dat is een duidelijk signaal. Langs grote stukken van de dijk voelen bewoners en organisaties zich niet gehoord. Er zijn betere plannen. Veel indieners vinden dat er beter gekeken moet worden naar alternatieven die de dijk minder aantasten en even goede oplossingen voor het probleem van de waterveiligheid. Provincie Noord Holland, bij monde van gedeputeerde Loggen, heeft eerder toegezegd de plannen nauwkeurig te toetsen op de kwaliteit van de ruimtelijke inpassing en de bewonersparticipatie
De Markermeerdijk en omgeving kenmerken zich door de zeer hoge landschappelijke, cultuurhistorische, archeologische en natuurwaarden. Deze waarden zijn veelal beschermd, waarbij behoud van de waarden uitgangspunt is. De dijk zelf geniet sinds 2011 wettelijke bescherming als een provinciaal monument. Toch stelt HHNK en de aannemers die samen een Alliantie zijn aangegaan voor om de dijk ongeveer 50% geheel of deels af te graven.
Ontwerpplan eenzijdig gericht op verplaatsing van grond
Wat veel bezorgde bewoners al vreesden werd echter in het voorgestelde plan bewaarheid. Als die plannen goedgekeurd worden, gaat de dijk grondig op de schop. Verdeeld over verschillende segmenten zal volgens de huidige plannen in totaal ruim 30% van de dijk geheel afgegraven worden nadat ze eerst vervangen is door een nieuwe dijk; brede voorlanden worden aangelegd op plaatsen waar niet eens een veiligheidsopgave is; er is nauwelijks sprake van de inzet van innovatieve technieken. Bepaalde ingrepen lijken ingegeven door de wens zogenaamde “meekoppelprojecten” te realiseren zoals een stadsstrand bij Hoorn of een doorlopend provinciaal fietspad van Amsterdam naar Hoorn. Maar ook met de vroegtijdige keuze voor Boskalis als partner heeft het HHNK zich vastgelegd in de oplossingsrichting van massieve verplaatsing van miljoenen tonnen grond.
Gebrekkige participatie
Terwijl aan de ene kant HHNK en de aannemers bij Rijk en Provincie deden voorkomen dat het proces goed liep en in nauw overleg met bewoners(groepen) gebeurde lieten diezelfde bewoners steeds weer merken dat er sprake was van eenrichtingsverkeer. Men voelde zich niet gehoord. Bij bijeenkomsten met bewoners werd alleen de aanwezigheid geturfd. Er was nauwelijks een gesprek mogelijk met deskundigen. Zo kon in Warder bijvoorbeeld vrijwel alleen over ganzen gepraat worden omdat andere deskundigen van HHNK afwezig waren. Of zoals van bewonerszijde te horen was: “HHNK staat alleen op zenden”. In Uitdam was het verzet tegen de verzwaringsplannen goed georganiseerd en men beschikte over contacten bij de juiste mensen. Daar zijn de plannen in 2017 onder leiding van Deltacommissaris Kuijken en een deskundig team samen met de bewoners in een proces van “joint fact finding” nog eens tegen het licht gehouden. En zie: de verregaande plannen van de Alliantie zijn van tafel en een maatwerkoplossing is gevonden waar iedereen zich in kan vinden. In Durgerdam vindt nu een vergelijkbaar proces plaats.
Fundamentele kritiek van deskundigen en experts
In dezelfde tijd kregen de dijkversterkingsplannen van de Alliantie Markermeerdijken zware kritiek te verduren van het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW). Volgens Professor Bas Jonkman van het ENW moet het uitgangspunt van de dijkversterking het behoud van de huidige dijk zijn en niet het versterken in grond. De commissie voor de mer publiceerde in juli 2017 een tussentijds toetsingsrapport en in 2018 haar definitieve rapport met fundamentele kritiek op de Milieu Effect Rapportage (MER) van de Alliantie. De basis voor de keuze voor alternatieven wordt volgens dit rapport vooral gevormd door standaard dijkprofielen in grond. Met deze sterke inkadering vooraf zijn volgens de commissie kansen gemist voor een optimaler behoud van de belangrijke waarden die de dijk vertegenwoordigt. Het advies van de commissie mer luidt dan ook: optimaliseer de alternatieven met open vizier. De Alliantie houdt vast aan de ingezette koers en blijft trechteren naar oplossingen in grond.
Zuyderzeedijk: een Monument
Langs de Markermeerdijk hebben de verschillende bewoners en bewonersorganisaties al jaren intensief contact met elkaar. Deze samenwerking is geformaliseerd in de Stichting Zuyderzeedijk – aanvankelijk Zuyderzeedijk Alliantie geheten voordat die naam door HHNK gekaapt werd. De naam Zuyderzeedijk Alliantie is al in 2014 gekozen om de monumentale status van de historische dijk te benadrukken. Voor deze bewoners en bewonersorganisaties is behoud van de huidige dijk het vertrekpunt waarbij alle mogelijke alternatieven met open vizier moeten worden bekeken.
Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald
Het Voorlopige Ontwerp Project Plan (VOPP) is een enorme bulk informatie van duizenden bladzijden. De ingediende zienswijzen betreffen niet alleen de verschillende dijksegmenten maar ook het geheel van de Zuyderzeedijk. Er is veel misgegaan in het ontwerpproces sinds 2006. Er is veel kennis bijgekomen, die onvoldoende is benut. Zoals het onderzoek naar Dijken op Veen en die naar Bewezen Sterkte, innovatieve versterkingstechnieken zoals damwanden (inclusief de proeven in Eemnes-2018) en grondankers en vernageling en andere berekeningsmethoden…… Er is te weinig gekozen voor maatwerkoplossingen. Er is onvoldoende naar bewoners en andere deskundigen geluisterd. In een petitie hebben meer dan 3000 ondertekenaars het parlement verzocht om meer tijd voor onderzoek naar alternatieven. Dat zou niet alleen voor de veiligheid goed zijn maar ook geld kunnen uitsparen. We moeten weer terug naar het begin. Zoals boven gezegd: uitgangspunt moet de huidige dijk zijn en alle mogelijke alternatieven moeten met open vizier afgewogen worden. Deltacommissaris Wim Kuijken heeft met zijn team in Uitdam laten zien wat het serieus nemen van bewoners en andere deskundigen kan opleveren: een betere ruimtelijke aanpassing, meer draagvlak onder de bewoners zonder in te leveren op de veiligheid achter de dijk.